De Michelingids van vrouwelijke chefs: eerbetoon of marketing?
Onlangs werd voor 450 genodigden, in het prestigieuze decor van de feestzaal Hôtel de la Poste in Brussel, de eerste Michelingids van vrouwelijke chefs voorgesteld. De echte initiatiefnemer is de marketingafdeling van het champagnehuis Veuve Clicquot. Dit eerbetoon aan vrouwen in een door mannen gedomineerde sector blijkt een gevoelige snaar te raken.
"Een te mooi idee om te laten liggen", moeten ze bij Veuve Clicquot gedacht hebben. Want het initiatief om een gastronomische gids uit te brengen, uitsluitend gewijd aan vrouwelijke chefs, kwam van dit champagnehuis. Het stapte ermee naar Michelin, dat er ook wel zijn imagovoordeel in zag. En het initiatief van Veuve Clicquot won er aan geloofwaardigheid door. Zes vrouwelijke sterrenchefs werden uitgenodigd om op de lanceringsavond een gerecht te serveren voor de 450 genodigden uit de media en de horeca. Drie keer raden welke champagne als aperitief werd geschonken.
Veuve ("weduwe") Clicquot was zelf een ondernemende dame, die in de negentiende eeuw op 27-jarige leeftijd het champagnehuis van haar overleden echtgenoot erfde, en met succes uitbouwde tot een wereldmerk. Vandaag wordt deze champagne op industriële schaal geproduceerd, en maakt het bedrijf deel uit van de luxemultinational LVMH die ook mode, cosmetica, horloges en juwelen verkoopt. Marketing maakt onverbrekelijk deel uit van deze business, en voor Veuve Clicquot wordt ingespeeld op de vrouwelijke roots van het merk. Zo sponsort Veuve Clicquot de categorie "Best Female Chef" op de wereldbekende lijst van "The World's 50 Best Restaurants". Op die manier zet het merk een herkenbaar en onderscheidend imago neer. En bereikt het en passant rechtstreeks een zeer belangrijke afzetmarkt: de gastronomie. Tegelijk sluit het aan bij de tijdsgeest waarin gendergelijkheid weer volop actueel is.
De strategie blijkt ook in ons land aan te slaan, een aantal van onze vrouwelijke chefs is duidelijk gecharmeerd.
"Ik vind het een hele eer", zegt Arabelle Meirlaen van het gelijknamige restaurant in Huy, "Koken is van oorsprong vrouwelijk. We zijn fier dat dit met deze gids erkend wordt."
"Wie zou het niet leuk vinden om in de kijker te staan?" lacht Ingrid Neven van restaurant Pazzo in Antwerpen, "Tegelijk is het aangenaam om eens samen te zijn onder alle vrouwelijke collega's."
Sommige vrouwen zijn sceptischer, zoals Magalie Verbaet van het restaurant Ossip in Antwerpen: "Ik vind die splitsing een beetje raar. Waarom moeten wij als speciaaal gezien worden? Ik denk ook niet dat zo'n gids succes zal hebben. Wie denkt er nu: ik ga vanavond eens bij een vrouwelijke chef eten?"
Wie de laatste Michelingids al heeft, vindt in deze editie in elk geval niets nieuws. De 74 restaurants met vrouwelijke chefs werden er gewoon uitgelicht. Quoteringen en sterren zijn dezelfde gebleven.
Toch blijkt het initiatief bij heel wat vrouwelijke chefs een gevoelige snaar te raken. Vooral omdat de gastronomische sector door mannen gedomineerd wordt, terwijl koken van oudsher een bij uitstek vrouwelijke activiteit is.
"Van in de oertijd is de man een jager", zegt Meirlaen, "En dat is hij altijd gebleven, ook als hij begon te koken. Koken wordt pas iets dat een man interesseert als hij kan jagen: op lofbetuigingen, op eer, op sterren en punten. Terwijl de vrouwen in hun huiselijke keuken bleven om voor hun gezin te zorgen, ging de man professioneel op jacht naar bekroningen."
Voor Stéphanie Tunus van het restaurant Au Gré du Vent in Seneffe, heeft het ook met praktische organisatie te maken: "Voor vrouwelijke chefs komt er nog altijd veel familiale organisatie bij, zoals de zorg voor de kinderen. Ik sta erop mijn kinderen om vier uur van de school te halen, ik kan dan bij hen zijn tot zes uur. Je moet dan wel vlakbij je restaurant wonen, zoals wij. Mannen kunnen zich meer louter op hun job concentreren. Daarom is de meest voorkomende taakverdeling in het restaurant dat de man in de keuken staat, en de vrouw in de zaal."
"Ik heb nog geen kinderen, maar weet nu al dat het zwaar zal zijn", voorspelt Magalie Verbaet, "Dit is een fysiek belastend beroep, moeilijk te combineren met een familiaal leven. En voor een vrouw komen de kinderen toch altijd op de eerste plaats."
"Ik wil tijd maken voor mijn kinderen", zegt Ingrid Neven, "Vandaar dat ik mijn keuken simpel en haalbaar houd. Mannen kunnen het zich makkelijker veroorloven om een complexe keuken te ontwikkelen waarmee ze kunnen scoren."
Lydia Glacé van het restaurant Les Gourmands in Blaregnies is een buitenbeentje onder de vrouwelijke chefs: ze is 67 jaar en staat al 47 jaar in een professionele keuken. Al neemt haar jonge mannelijke souschef nu gradueel de leiding over. "Een van de redenen waarom de eerste koks vooral mannen waren, was omdat het werk in een professionele keuken vroeger veel zwaarder was, met stoven waarin je het vuur gaande moest houden en zware potten en pannen. Doorgaans waren er ook meer kinderen, waardoor de vrouwen meer werk hadden in hun gezin."
Een aparte gids van vrouwelijke chefs doet de vraag rijzen of mannen en vrouwen dan anders koken.
"Ik voel mij alvast geen vrouwelijke chef", zegt Karen Keygnaert van restaurant A'Qi in Sint-Andries, "Ik voel mij een chef. Maar ik denk wel dat wij anders koken: zachter en intuïtiever, terwijl mannen meer de grenzen opzoeken."
Arabelle Meirlaen heeft het over moederinstinct: "Dat speelt mee in mijn manier van koken. Ik heb het welzijn van mijn klanten voor ogen, ik denk aan het effect van mijn gerechten op hun lichaam, ik wil dat ze zich goed en gezond voelen, zoals ik dat ook voor mijn familie wil. Mannen willen eerder presteren, verrassen, verbazen. Zodat ze te horen krijgen hoe goed ze wel zijn. Ze zien het als iets competitiefs. Maar daarom stellen ze zich nog geen vragen of hun eten wel gezond is."
Magalie Verbaet ziet ook verschillen: "Ik denk dat vrouwen over het algemeen lichter en subtieler koken. Mannen zijn eerder geneigd om meer spektakel in het bord te brengen, hun gerechten zijn doorgaans wat zwaarder en ze streven sterkere smaaksensaties na."
Stéphanie Tunus ziet het anders: "Ik denk dat er evenveel verschillen onder vrouwelijke chefs zijn, dan tussen mannen en vrouwen."
Ingrid Neven denkt dat de verschillen tussen mannen en vrouwen gaandeweg zullen verdwijnen.
Geldt dat ook voor de taakverdeling?
"Wij koken niet alleen voor onze klanten, maar ook voor onze kinderen. Dat zie ik mannelijke koks niet zo vaak doen", zegt Stéphanie Tunus.
Magalie Verbaet heeft daaromtrent een andere ervaring: "Ik werkte vroeger in het restaurant Dôme bij Julien Burlat en hij kookte toch elke dag voor zijn kinderen. Net zoals zijn collega Julien Bobichon in Dôme sur Mer."
Krijgt deze Michelingids van vrouwelijke chefs een vervolg? Dat is nog niet zeker. Maar het doet wel denken aan "Lady Chef of the Year", een jaarlijks terugkerende verkiezing die ook vrouwelijke chefs in de kijker zet. En ook gesponsord wordt door een merk (vroeger Bru, nu Chaudfontaine) dat de horeca als een belangrijke doelgroep ziet.
De gastronomie mag dan door mannen gedomineerd zijn, in de marketing errond blijken vrouwen nog altijd het meest gegeerd te zijn.
"De vrouwelijke chefs van de Michelingids 2016" is beschikbaar bij de meeste opgenomen restaurants en vanaf mei ook in de supermarkt en boekhandel
