Wijn voor de feesttafel?
Terwijl de wijncultuur in Rioja zich aanpaste aan de moderne tijd, weigeren sommige wijndomeinen de tradities van vroeger op te geven. Zoals La Rioja Alta, opgericht in 1890 door vijf adellijke families.
Wat Beaune is voor Bourgogne, is Haro voor Rioja: de wijnhoofdstad van een wereldberoemde wijnstreek. Hier is de wijncultuur van Spanje begonnen, hier liggen de hoofdkwartieren van historische bodega's vlak bij elkaar. Daarbovenop komt de pracht van het landschap rondom: een aaneenschakeling van glooiende hellingen, grafisch geritmeerd door lange evenwijdige rijen wijnstokken van de autochtone Spaanse druif tempranillo, de trots van wijnland Spanje.
Ik ben uitgenodigd voor een tweedaags bezoek aan La Rioja Alta, een van de grootste historische domeinen in Rioja die, tegen alle wijnmodes in, de tradities van het rijke wijnverleden van hun streek bewaren. Dat merk je meteen als je de binnenkoer oprijdt: je rijdt een ander tijdperk binnen. Een tijdperk waarin wijn nog door aristocraten werd gemaakt, en waar de dorpelingen die rond het domein woonden, in de wijngaarden en wijnkelders werkten. Een tijdperk ook waarin de wijnen van Rioja nog een heel eigen, typische stijl hadden.
"Die stijl wordt sterk bepaald door de rijping in vaten van Amerikaans eikenhout", zegt Julio Saenz, de hoofdoenoloog van het domein, "Dat geeft meer kruidigheid en een ietwat zoete, vanilleachtige smaak aan de wijn. In tegenstelling tot vaten van Franse eik, waarin de fruitigheid en tannines meer naar voor komen."
Traditioneel gemaakte Riojawijnen brengen ook een langere rijpingstijd door op het domein zelf, eerst in vaten en dan in flessen, vòòr ze op de markt worden gebracht.
Zo is het label "Reserva" voorbehouden voor rioja's die minstens drie jaar rijping op het domein achter de rug hebben, waarvan minstens één jaar in vaten. "Gran Reserva"-wijnen dienen minstens vijf jaar lang te rijpen, waarvan minstens twee jaar op vaten.
"Tot op vandaag doen wij daar een aantal jaren bovenop", zegt Julio Saenz, "Zo rijpen onze Gran Reserva-wijnen minstens acht tot twaalf jaar op het domein vooraleer ze op de markt komen. Wij willen immers dat onze wijnen op dronk zijn als de wijnliefhebber ze aankoopt. En dan nog kan je ze decennia bewaren. Dat is een andere filosofie dan die van andere beroemde wijnstreken zoals Bordeaux, waarvan de wijnen al na twee jaar verkocht worden."
La Rioja Alta werd op het einde van de negentiende eeuw opgericht in een zeer moeilijke periode, waarin de druifluis (phylloxera) grote delen van de Europese wijngaarden verwoestte. Ook Rioja werd niet gespaard. Er was dus meteen al een grote investering nodig om deze plaag te overwinnen, onder meer door alle wijnstokken te enten op Amerikaanse onderstokken die resistent zijn tegen dit vernietigende insect.
In die periode kwamen de eerste handelscontacten tot stand met een andere beroemde wijnstreek, Bordeaux. Die was immers eerder getroffen door de druifluis, waardoor Bordelese handelaren naar Rioja kwamen om hun halflege vaten bij te vullen. Zo ontstond de concentratie van belangrijke bodega's in Haro, want van daaruit liep een spoorverbinding naar Bordeaux. Tegelijk leerde Rioja de kleine vaten van Frans eikenhout kennen die in Bordeaux gebruikt werden. En dat zou de wijncultuur in Rioja veranderen. Geleidelijk aan ontstond een scheiding tussen "traditionalisten" die het Amerikaanse eikenhout wilden behouden, en de "vernieuwers" die meer in Bordelese stijl wilden werken.
Vooral in de jaren 80 van vorige eeuw begon de "moderne" stijl van wijnmaken volop door te dringen. Dat had te maken met de opkomende concurrentie van krachtige wijnen uit de Nieuwe Wereld, en met de invloedrijke Amerikaanse wijncriticus Robert Parker die een voorstander was van geconcentreerde, volrijpe wijnen, getekend door de rijping op nieuw Frans eikenhout. Een heel andere stijl dan de lichte, zachte, fijne stijl van de klassieke rioja's. Heel wat nieuwe bodega's zagen in Rioja het licht en begonnen met moderne wijntechnologie wijnen te maken die in de nieuwe tijdsgeest pasten, met succes. En ook traditionele bodega's - die vaak nog met verouderde en verwaarloosde wijninstallaties werkten - zagen zich verplicht om hun wijnstijl aan te passen. Maar La Rioja Alta bezweek niet onder de druk.
"De aristocratische families die het domein bezaten, wilden de erfenis van hun streek en hun land niet verkwanselen", zegt exportdirecteur Javier Amescua, "Ze beseften echter dat ze niet voorbij konden aan de nieuwste ontwikkelingen op het vlak van oenologie en technologie. Met moderne methoden klassieke wijn blijven maken, dat werd het motto. En ook dat bleek succes te hebben."
"Onze wijnstijl wordt trouwens niet alleen gekenmerkt door die rijping op Amerikaans eikenhout", zegt hoofdoenoloog Julio Saenz, "Wij kiezen ook steevast voor een zachte extractie van kleur en smaak uit de druiven, zodat onze wijnen fijn, elegant en geschakeerd zijn. Enkele decennia geleden ging dat tegen de trend in, vandaag zien we dat wijndrinkers daar opnieuw naar verlangen. We krijgen nu zelfs goede punten van Parker!"
"Nergens anders in de wereld vind je deze traditionele Riojastijl", voegt exportdirecteur Amescua eraan toe, "Dat maakt dat we een unieke positie innemen op de wereldmarkt. Wij exporteren vandaag de helft van onze productie."
Het vasthouden aan Spaanse tradities van meer dan honderd jaar geleden, heeft La Rioja Alta er niet van weerhouden om te groeien. Vandaag bezit het bedrijf 750 hectare wijngaard.
"Wij willen de volledige controle", zegt Julio Saenz, "En dus kopen wij geen druiven aan, wij willen alleen druiven van eigen wijngaarden."
Die drang naar volledige controle merk je ook in de hygiëne en het onderhoud van de gebouwen: alles is smetteloos proper. Dat was vroeger in traditionele bodega's wel eens anders.
"Vasthouden aan tradities betekent niet dat je spinnenwebben en schimmels in je kelders moet hebben", lacht Julio Saenz, "Je kan maar echt goede wijn maken als je hygiënisch en nauwkeurig te werk gaat."
Maar tegelijk groeien en vasthouden aan tradities, heeft zo zijn consequenties. Door de lange rijpingstijd in vaten en flessen te koesteren, zijn er 45.000 houten vaten nodig en moeten er constant 8 miljoen flessen gestockeerd worden. Dat betekent niet alleen een immobilisatie van kapitaal, er moest ook bijgebouwd worden: op anderhalve kilometer van het hoofdkwartier werd een nieuw gebouw neergezet. Tenslotte moeten er voldoende medewerkers zijn om deze filosofie van het huis waar te maken: La Rioja Alta heeft 240 mensen voltijds in dienst.
"Maar geen enkel bedrijf kan eeuwig teren op zijn bestaande klanten", zegt exportdirecteur Amescua, "We moesten dus ook op zoek naar nieuwe, jongere klanten. Daarom kochten we recent enkele nieuwe domeinen aan, waar we wijnen in een modernere, fruitiger stijl maken onder een ander label."
In Rioja Alavesa - een deel van Rioja dat officieel tot Baskenland behoort - werd het domein Torre de Oña aangekocht. In Ribera del Duero - een appellatie die pas in de jaren 50 begon op te komen in Spanje - bezit La Rioja Alta nu het domein Aster. En via een domein in Galicië, in de appellatie Rías Baixas, is er nu voor de eerste keer een witte wijn (van de druif albariño) in het gamma.
"Bestaande klanten behouden en tegelijk nieuwe klanten aantrekken, het is een evenwichtsoefening waar vele historische domeinen in Rioja vandaag voor staan", zegt Amescua.
Intussen verwijzen de topwijnen van La Rioja Alta - de Gran Reserva 890 en 904 - nog altijd naar het jaar van hun geboorte: 1890 en 1904. Alleen moest het cijfer 1 later om legale redenen verwijderd worden, omdat de consument deze jaren zou kunnen verwarren met de jaargang van de wijn. En op twee "Reserva"-wijnen prijken de namen van twee families, afstammelingen van de stichters: Alberdi en Ardanza. Om duidelijk te maken dat zij nog altijd aan het roer staan. En de tradities blijven koesteren.
Belgische invoerder van La Rioja Alta: www.vinoble.be
